Bay Ros

Dili na bay ros, bayros na [1]

Nadungog nako sa dyip: "Gi-bayros imong kompyuter bai?"

Virus ang iyang buot ipasabot? Kay lagi sa dyip man to, OK ra ang bayros. Sige gud, bayros, dili bitaw ta English teacher, labaw nga dili ta call center (agent ba).

Kagaw man ang bayros sa? Ang virus sa tinamban nga pagsabot usa ka kagaw - isog nga kagaw [2]. Sa ato pa, nangutana tong lalaki kung gi-kagaw ba ang kompyuter sa iyang amigo. Ambot oi. Dili gyod na mao.

Computer virus ang buot ipasabot sa nangutana. Para dili na ni motaas, ang bayros o virus nga akong gisuwat diri nagtumbok sa "computer virus", usa ka "computer program" nga piligroso kaayo kay adunay kini'y kinaiya nga moguba sa pipila ka bahin o tibuok sistema sa kompyuter pinaagi sa pagpapas sa mga files, pagtakuban, ug pagdaghan, pagbukiki sa mga tinagong datos ug impormasyon ug uban pang danyosong buhat. Kangilngig no? Hinoon naa na man alkontra sa bayror sa kompyuter pero basi pa, naa gihapon makalusot. Mura man gud na ug kawatan nga mukalit lang pag-atake aron manulis. Mura ba'g terorista nga dili mananghid kung mamomba.

Nakahinumdum pa tingali ta sa gikagubtan kaniadto nga "I love you virus" [May 4, 2000] [US CERT CA-2000-04 Love Letter Worm] nga nakadaot sa gibanabana nga dyes porsento sa mga kompyuter sa tibuok kalibutan nga konektado sa internet ug gibanabana nga miusik ug kapin sa lima ka bilyon dolyares! Tiaw mo, ang Pentagon, CIA, and the British Parliament ug ang daghang pang mga dagko nga kompaniya mipahunong sa ilang email system aron dili na mosamot ang kadaot. Pinoy baya kuno ang naghimo niadto (Onel de Guzman, estuyante sa AMA Computer University). Kamaayo no? Pero nakadaot man iyang gihimo.

Dako kaayo to nga salaod kung atong sumadahon pero wala pa man tay balaod sa Pilipinas niadtong panahuna kabahin anang pagsulat ug pagsabwag sa bayros mao nga wa tay nahimo.

Oppss.. Kung nagplano ka nga maghimo sama sa gihimo ni Onel, ayaw na lang kay siguradong masilutan gyod ka. Naa na man tay balaod nga magsilot sa magbuhat sa ingon. Wala lang ko kahibalo kung usa to, basta naa.

Salamat na lang kay kaganinang buntag samtang nahinabi [through IM] nako ang akong banggiitang amigo nga si Clarence Mongado [blogger pod siya], iyang gipaambit ang iyang gi-"research" may kalabutan sa mga balaod sa Pilipinas bahin sa Information Technology (IT). Salamat kaayo bai Clarence! Atangan na lang nato kay siya ang umaabot nga usa sa mga banggiitang IT professional sa nasud [graduating na sa kursong IT].

Kini nga balaod gitawag ug "Electronic Commerce Act of 2000″ o RA 8792. Matod pa sa balaod, silotan si kinsa kadtong nagsabwag ug "computer viruses" o naghimo ug gitawag nga cybercrime (including copyright infringement and software cracking) silutan sa dili muobos sa unom ka bulan ug dili molapas sa tulo ka tuig, ug pamultahon ug dili muobos sa 100,000 ka pesos. Kuyawa sa? Mao na nga imbos makadaot nga program atong himoon, kanang makatabang na lang sa kinabag-an. Kanang dili makadaot ba. Hinoon, dili man ko makamao maghimo ana, kay ang akong himoon nga program, kana mang para sa Christmas party. Oi, hapit na gyod diay ang pasko sa?

Paninumdum na sab diay sa mga hilig ug pirated nga CD o DVD, ug sa mga pirated nga "software". Bantay lang sab kay naa pod nay silot, basaha ang Property Code of the Philippines ( R.A. 8293) and Optical Media Act of 2003 (RA 9239). Ayaw lang mo kalain ha. Unsaon, tinood man gyod nga dautan ang "piracy" kay pagpangawat baya na sa gitawag nga intellectual property.

Naa diay ko pangutana, unsa man nang kompyuter, bayi na o laki? Ingon man gud akong amigo nga bayi daw kay naay gitawag nga "motherboard" kung laki pa, dapat unta "fatherboard"? Unsay hunahuna nimo bai Ramses?

Ambot lang!


[1] Related Post on Technie
[2] Virus (from the Latin virus meaning toxin or poison) is a sub-microscopic infectious agent, not classified as Microorganism.