Call Center Someday

Gipangutana sa iyaan ang iyang Grade Four na nga pag-umangkon.

Unsa may gusto nimo Gang inigkadako nimo?

I want to become a nurse someday.

Mitingsi'g dako ang iyaan. Nganong nurse man?

Because I want to become a call center someday!

Mao na ni uso karon, tipas-tipas. Sa tinamban pa nga pagkasulti, likoy-likoy ni bai. Ang engineer mag-medical transcriptionist, ang nars mag-maestra. Ang maestra magpa-helper; ang helper mangitag parenir.

Sa bata pa kuno ko, patindugon kuno ko's tunga unya ingnon, ispel plawer. Paspas kaayo kuno ko nga moingon: IP-IL-OW-DABOLYO-EE-AR. Sa ato pa kung nauso ang magtrabaho sa call center kaniadto, magtoo gyod among silingan nga mag-call center agent ko kay sayo man nagkat-on ug Inengles. Tsk.

Kini ra bang mo-aplay tag call center agent, pa-ispelingon ta usahay.

Interviewer: Ispel CAT.
Applicant: Unsa nga kat, kat nga iring o kat nga samad?
Interviewer: Na hala, TIGER na lang aron sayon! GRRRRRR!!

Duol ra na gamay sa pangutana nga: HIGH TIDE o LOW TIDE? Kauban ra na sa EH nga gahi ug EH nga humok. Likoy na sab!

Matod pa sa usa ka inahan, karon pa lang daan tudlu-an na gyod ang mga bata og Inengles, bulahan madawat dayon sa call center. Apan lahi ang panglantaw sa usa ka silingan, kay matod pa angay gyod mokat-on pag-inengles ang mga bata aron dali ra makakita'g pares nga parenir (foreigner). Unsa na ni uy!

Ang pagtrabaho sa call center o sa mga Business Process Outsourcing (BPO) companies nakapaikag kaayo labi na sa mga batan-on. Kay dili lang mabaid ang ilang katakos sa pag-inengles, mas bintaha pa gyod ang sweldo ug may daghan pang benipisyo.

Sa mga pamantalaan bitaw,dagko man gyod kaayo ang mga advertisement aron maikag gyod ta nga mangaplay sa call center. Pananglitan, may mga kompaniya nga moingon nga "cool" kuno ang trabaho isip call center agent. Dunay manghambog ng lingaw kuno motrabaho sa ilang kompaniya. Dunay nagpalahi, nga kadtong mga tawong "hyper" lang ang angay motrabaho sa ilaha.

Dako baya'g ikatabang ang mga BPO companies sa ekonomiya sa tibuok nasod. Kung wala tingli na nga mga kompaniya hayan nga karon daghan ang mga walay trabaho.

Dinhi sa Sugbo, misulbong ang gidaghanon sa mga BPO companies ug walay hunong ang "hiring". Gani gipanglantaw nga mo-doble pa ang gidaghanon sa mga BPO compnies ng magtukod dinhi sa Sugbo. Makita bay gyod ang tmailhan kay daghan na kaayo mga IT building ang gitukod. Makabntay ang mga bag-ong gradwet gikan sa kabisayaan ug Mindanao, nangari gyod sila sa Sugbo aron intawon manimpalad.

Bisan pa sa ingon niini nga kalambu-an, mamahimong mamiligro kining maong industriya kung padayon nga mapasagdan ang kalidad sa atong edukasyon.Gani sa mga pagtuon, nagkaluya na kuno ang atong kinatibuk-ang katakos sa pagsulti sa pinulungang inengles. Aw, dili man gyod na problema ba, ang mas ngay kabalak-an mao ang huyang na kaayo nga pagtoo sa kaugalingon natong katakos isip us ka nasud.

Hina na lagi gyod kuno ang atong Inenglesan. Mao kuno nga daghan ang dili madawat sa call center.

Apan tulo ra gyod kuno ka pulong inengles ang pinaka-importante; really?, why not? ug yes. Mao ba? Ngano kaha sa? Basta mao nay akong nadunggan ug mao na ang akong gipraktisan.

Ambot lang!

*Napatik sa Panguil Bay Monitor (Ozamiz City), August 18 - 24, 2008 issue.

Visit also: Third Wave
Subscribe in a reader

Ang mga Ungo

Matod pa sa uban, mas maayo pa'g makasilingan og ungo kaysa makasilingan og kawatan. Ang ungo man gud kuno dili mangunay'g silingan samtang ang kawatan unayon bisan kaugalingong ginikanan. Apan unsaon kung ang ungo mao ang sekretong kawatan sa katilingban?

Sa among lungsod daghan ang gidungog-dungog nga ungo. Apan dili sama sa kasagarang sugilanon diin ang ungo gihulagway isip babaye, laksot ang panagway, tiguwang, taas ug buhok, may binuhing itom nga iring ug nanginabuhing nag-inusara sa kinapusuran sa bukid; ang gidungog ug gidudahang ungo sa amoa managlahi ang esado sa kinabuhi. Adunay kabos sama nako, aduna sab adunahan sama sa akong amigo nga itago lang nato sa ngalan nga Dunyur. Adunahan man o kabos ang ungo sila managsama rang mamaak.

Sa akong linghod nga paminsar kaniadto, nakaingon ko nga tingali maong nahimong adunahan ang gidudahang ungo sa amonglungsod tungod kay tingali matag gabii, mohingok lang sila'g lupad aron manguha'g salapi sa ubang tawo human supsupon ang dugo ug usapon ang atay ug kasingkasing. Nakahunahuna gani ko nga putlon sa ungo ang tiil ug bukton sa ilang biktima aron lat-an sa dakong kawa. Kunsomo ba. Kini ra ba kunong linat-an nga "ingon nato" bugnaw. Ambo tinuod ba. Nadunggan ra man sab ni nako.

Ang kabos nga mga ungo, sumala sa akong gidudahan kaniadto mao kadtong mga ungo nga dili kaayo makalupad; kadtong dili muadto sa lungsod ba kay sa mingaw nga baryo ra man gusto'ng magtuwad-tuwad ug mangatang sa mga ulitawo'g dalaga nga namayle sa pikas purok.

Ning bag-ohay pa lang, sa pagdalikyat nako'g bisita sa among baryo, makatingsi ko samtang miagi sa balay sa among silingan nga gidudahan nga ungo kaniadto. Ang ilang balay, sementado na; ang atop gipintala'g pula.

Akong gipakgang ang paglupad sa akong hunahuna. Isip usa ka responsableng lumulupyo, dili ko angay nga nga mopasangil bisan sa hunahuna lamang. Ug usa pa, wala pay mibarog ug mipamatuod nga ang among silingan ungo. Apan daghan ang nangumpisal atubangan sa tigagay'ng ilimnon nga sila nakakita sa among silingan nga nagtuwad sa dalan. Aw bisan ako gani nakakita man ug nagtuwad, pero abot kung ungo ba to. Paminaw nako, ungo gyod to. Kinsa kahay nabiktima?

Naa pa kahay ungo karon? Magkig-textmate sab kaha sila? Manawag gamit ang unlimited call? Hello Sarsi! Mag-friendster sab kaha sila? O mogawas sa nga TV ads? Ambot lang gyod ning akong huna-huna, kusog kaayong molupad.

Nakaingon na gyod ko sa akong kaugalingon nga ang ungo sa bag-ong panahon mao ang pipila ka mga pulitiko, opisyales sa gobyerno, mga negosyante ug mga konsumante, mga ordinaryo ug "espesyal" nga mga tawo.

Naa baya toy gidungog-dungog nga dunay ungo nga nagtuwad duol sa mga suga nga gipabarog sa Lapu-Lapu ug Mandaue atol sa ASEAN summit. Pila kaha ang napaak sa ungo sa? Milyones, matod pa sa mga hunghung sa mga libakera sa isdaan ug libakero sa barberohan.

Bisan asa duna gyoy ungo, kanang karsada ug airport nga gitukod,wa kaha na paaki? Gilat-an pa man gani kuno. Gidungog baya sab nga may ungo kuno sa palasyo, duna sab kuno sa Senado'g Kongreso. Mas daghan ang magtuwad ug mamaak sa Customs ug LTO. Ambot kung tinuod ba pero mas mangtas daw ang ungo sa city hall ug capitol. Hala kahadlok! Way paak ang Mayor's Permit? Joke!

Ang babayeng akong nakaila sa barko mituwad ra ba kuno to. Ungo kaha pod siya?

Hala, nakapaak na ra ba sab ko, ungo na sab kaha ko?

Ambot lang!

*Napatik sa Panguil Bay Monitor (Ozamiz City), August 11 - 17, 2008 issue.

Visit also: Third Wave
Subscribe in a reader

Bida ang Biktima

Sa mga drama'g salida, luoy gyod ang bida kay biay-biayon ra man sa kontrabida. Kining mga laksot nga komedyante luoy sab kaayo kay bunalan, sukmagon,sagpaon, dagmalan aron mahimong kataw-anan. Angay ba gud kahimut-an ang kasakitan sa uban? Sa akong nasinati, nahimo ko nga sinaksak nga "ambongan" nga bida ug laksot nga komedyante nga gipahimuslan sa mga way puangod nga nga kontrabida. Ug gikahimut-an sa pipila.

Sa tanang mga batang buotan, ako ang pinakaswerte. Tiaw mo nga nahimo ko nga bida sa usa sa mga kulba-hinam, linuog, ug dugoong drama ug salida sa kadalanan sa Sugbo. Ang uluhan sa mga salida: Ukay-Ukay sa Unod; Tulis-Patay; Tulis-Kulata; Kinuotay; Linabnihay. Kung ang ubang bida way kukaluoy nga gipamatay, ako gibilinan pa intawon ug gininhawa human gipatilaw ang sakit nga kulata.

Matod pa sa akong mga kaila.

Swerte ka kay wala ka lubaa!

Swerte ka kay wala ka pusila.

Swerte ka kay wala ka patya.

Apan ang pinakaswerte gyod kuno nako mao nga ako "gikulata ra". Bisan pa man, ako nalakip na sa listahan sa mga daghang biktima. Apan siyempre, naapil na sab ko sa mga nahimong "bida".

Dili luwas ang kadalanan sa Sugbo. Daghang mga kriminal ang daw irong buang nga naglaroy-laroy ug nagpaabot nga makapaak. Pangutana sa pulis pila ka tawo ang mabiktima sa "krimen sa kadalanan". Klaroha ang mga pulis kung pila ang gitulis nga jeep, ang gi-hold-up, gikuotan ug gilabnihan matag adlaw. Pangutana lang, ayaw na paglaum nga makadungog ka'g insaktong tubag. Ang tinuod, daghan sa mga krimen sa kadalanan sa Sugbo, apan gibuta-butahan sa mga naa sa pangagamhanan. Sa ato pa, wala sila nakakita sa mga kulba-himan,linuog, ug dugoong drama ug salida sa kadalanan sa Sugbo.

Hinoon, mogawas man ang pulis ug pulitiko kung sikat na pag-ayo ang biktima nga nahimong bida!

Kining mga kuot, hold-up, ug pangpanlabni sa kadalanan, ginagmay ra baya ni. An dinagko mao ang tulis sa bangko, pagpayuhot sa mga illegal nga kargamento, pagpalusot sa mga mahalon nga sakyanan, mga kidnapping ug ang over-pricing sa mga suga sa Lapu-lapu ug Mandaue. Kana sila ang mga dinagko. Kung sa salida pa, dako'g budget! Siyempre, dako'g kita silang ma'am ug sir.

Apan, kining mga ginagmay nga panghitabo sa kadalanan, puwera gaba lang, pasagdan na lang na uy! Naay dagko nga panghitabo nga angay tan-awon apan dili kuno angay sulbaron.

Apan hinumdumi baya Noy, ang ginagmay, mahimo gyod nang dako.

Magamay man o madako, magpabiling bida ang biktima!

Ambot lang!

*Napatik sa Panguil Bay Monitor (Ozamiz City), August 4 - 10, 2008 issue.

Visit also: Third Wave
Subscribe in a reader