Ang Kinaiyang Sugbuanon

Ang Kinaiyang Sugbuanon - Balak-Harana, Pamalaye, Kasal ug Kulasisi sa Hari usa ka pasundayag nga kulba-hinam nakong gipaabot. Masaksihan kini karong Marso 15, 2008 (adlawng Sabado), 7:00 PM, sa Cebu International Convention Center (CICC).

Kini usa ka proyekto sa Tipiganan sa mga Handumanan sa Kinaiyang Sugbuanon Foundation pinanguluhan ni Dr. Jose R. Gullas. Ang ticket, P50.00 and P100 ug mapalit sa The Freeman, UV Alumni Center, Globe - SM, Ayala and E-Mall Business Centers. Adunay mga poster bahin niini. Tua didto ang detalye bahin 'ticket' sa maong pasundayag.

Ang "Kinaiyang Sugbuanon" mao ang pasundayag nga dili angay palabyon sa mga nahigugma sa kulturang Subbuanon.

Sa pagligid sa panahon, daghan na ang mga nausab sa kinaiyang Sugbuanon. Ang uban niini namilegrong malubong na lang sa kalimot.

Apan adunay mga naningkamot sa pagkoykoy sa mga anib sa kagahapon aron molab-as sa panumduman sa matag usa ang maanindot nga kinaiyang Subuanon. Usa sa mga makabintaha niini mao ang mga batan-on nga wala intawon makasinati sa 'kinaiya' sa kagahapon.

Niay mga pangutana si Leo Lastimosa sa iyang sinulat bahin sa Kinaiyang Sugbuanon.

Kahibawo ka ba unsay Kulilising Hari? Kahibawo ka ba unsay binayloay sa dagkong mga tawo atol sa pagpamaye sa lalaki sa iyang pangasaw-unon? Kadungog ka na tingali sa harana. Apan kahibawo ka ba unsaon ni paghimo? Unsaon pagpadayon sa babaye kon ganahan siya sa haranista? O unsaon niya pagbalibad?

Sa maong mga pangutana wala gyod koy matubag. Una pa gani nakong nadungog ang Kulilising Hari. Unsa kaha na sa? Wala pa sab ko nakasinati nga mangharana. Wala sab ko nakasaksi sa tinuoray nga harana.

Pagkadaghan pa gyod diay nga angay nakong mahibaw-an sa kaugalingong kultura. Maayo na lang adunay mga nagpasi-ugda ug pasundayag sama sa "Kinaiyang Sugbuanon".

Salamat Dr. Jose "Sir Dodong" Gullas.

Kita na lang ta ninyo sa CICC.

Ambot lang!


Visit also: Third Wave
Contact me: Send Mail
Subscribe in a reader


*Napatik sa Panguil Bay Monitor (Ozamiz City), March 17 - 23, 2008 issue.

Liar, Evil

Napagya na man kaayo ning tsismis ni Jun Lozada nga matod pa, miingon si Romulo Neri nga 'evil' ang presidente. Sa ato pa, 'panuway' o 'yawa'ang nangulo sa atong nasud?
Wala man hinoon nagpasabot nga ingon niaana. Sulti man lang kadto.

Kung tinuod man nga nasulti kadto ni Neri o wala, dili gyod unta maayo paminawon nga isulti kadto ni Lozada. Para nako dili god maayo kay mura'g lawgaw na kaayo ba. Usa pa, presidente baya sab na sa nasud ang giingon niana.

Lalim ba gud kung sultihan ka sa usa ka silingan nga nag-ingon ang usa usab ka silingan nga 'yawa' ug 'panuway' imong inahan? Sakit baya gyod na. Bisan unsa tingali ka dautan sa maong inahan, dili gyod maayo nga nganlan siya sa maong dautang pulong. Bisan si kinsa walay katungod sa pagsulti niana.

Kinsa bay walay sala? Apan bisan baya kung unsa kadako sa sala sa tawo, dili baya gyo angay balikason ug nganlan ug ngail-ad nga mga pulong. Kay nadunggan man lang kadto ni Lozada, wala na lang sab unta niya gi-tsismis.

Sa panagtapok-tapok tingali o sa tubaan, mahimo kanang isulti apan sa atubangan sa publiko, dili gyod maayo kay tibuok nasod baya gyod ang naminaw - apil ang mga bata. Dili gyod maayong panag-ingnan ilabi na sa mga hingkod pa ug angay pang giyahan.

Hinaut unta nga ang mga simbahan ug mga tulunghaan maghimo ug lakang aron magiyahan ang katawhan ilabi na gyod ang mga kabatan-onan aron dili mamahimong insakto ang pagngalan ug dautan sa usa ka tawo ilabi na sa mga talahurong lider sa matag institusyon sa katilingban.

Hinauot unta nga ang nagpadayong imbestigasyon sa Senado, magbunga ug maayo sa atong nasud ug katilingban. Mag-ampo kita nga anam anam nga maalim ang politikanhong samad sa nasud aron magpadayon ang ekonomikanhong pag-uswag.

Ambot lang!

Visit also: Third Wave
Contact me: Send Mail
Subscribe in a reader


*Napatik sa Panguil Bay Monitor (Ozamiz City), February 25 - March 2, 2008 issue.

Usahay

Hapit na man diay ang adlaw sa gugma. Hinoon para nako matag adlaw mao man ang "adlaw sa gugma" mao nga ang ka-espesyal sa Pebrero katorse sama ra ka-bililhon sa matag adlaw ko'ng pangidahay.

Usahay makahinumdom man sab baya ko sa akong mga kaagi ba sa gugma ba. Naa man gyod na. Usahay mosantop sa akong hunahuna unsa kaha kung siya ang gikauban ko karon. Init o tugnaw ba kaha ang akong kagabhion ug kaadlawon?

Usahay ra man ni ba. Usahay ra gyod ni nako mahunahunaan. Mao nga inay tas-on nako pagbatbat ang akong mga kasinatian sa gugma (unsa na noy!), mopalit na lang ko'g gitara sa Opon unya duyogan ko ang akong kaugalingon ning awit nga giuluha'g "Usahay". Pwede sab mag-duet ta. Aw, sa dili pa diay, ako ning ipahinungod kang - aw dili lang lagi nako nganlan. Na hala day, nakabalo na ka kung kinsa ka. Kining awit kinasingkasing kong ipahinungod kanimo.

Usahay
Composed by Nitoy Gonzales
Originally Performed by Leni Alano

Usahay, nagadamgo ako
Nga ikaw ug ako nagkahigumaay
Nganong damguhon ko ikaw
Damguhon ko kanunay sa akong kamingaw

Usahay, nagamahay ako
Nganong nabuhi pa
Ning kalibutan
Nganong giti-aw ti-awan
Ang gugma ko kanimo
Kanimo, da.

Kanimo ra ba gyod?

Ambot lang!

Visit also: Third Wave
Contact me: Send Mail
Subscribe in a reader


*Napatik sa Panguil Bay Monitor (Ozamiz City), February 11 - 17, 2008 issue.

Alas ni Jose

Ang uyab kung magbulag maghinilakay; ang pulitiko kung magbulag, magsinudyaay.

Wa gyod kapugngi ni kanhi Speaker Jose de Venecia, Jr. (JDV) nga maglitanya sa iyang sudya ngadto sa iyang mga natabangan kaniadto labi na gyod kang Pangulong Gloria Macapagal Arroyo. Mao lagi na, kaniadto pilit pa sa tikoy karon longkoy - manggawas gyod dayon ang mga gitipigang baho.

Isog kaayo nga gilabay ni JDV ang iyang putos sa hugaw ngadto sa palasyo aron mangalipong tang tanan sa baho. Aw, makalipong gyod tinuod. Ti-aw mo ba'g iyagyag man gyod (kuno) ni JDV ang mga makalipong nga tikas ug pangurakot.

Magpaabot lang ta sa sunod nga mahitabo.

Wala napamalandungi ni JDV nga bisan iya nang gilabay ang putos, mipilit na pag-ayo kaniya ang baho. Mao na nga karon dili lang rayna sa palasyo ang nanimaho lakip na ang kanhi ministro - ang kanhi hari sa Kongreso! Mao na nga ang tambag ni Zieg ngadto sa kanhi Speaker, "ayaw luboga noy, kay naay namana".

Sa pagpalagpot kang JDV sa iyang pwesto, misamot kalubog ang pulitikanhong lawod sa Pilipinas. Kinsa bay mas naalaot? Dili baya sila nga mga pulitiko. Apil pod ta uy. Dili lang unta tugotan nga makatagpilaw ang "kapitan" kay kung mao kana ang mahitabo, kuwidaw, manga-unlod tang tanan!

Daghan baya ang nagtoo nga gamhanan si Mang Jose este si JDV. Taod-taod baya gyod niyang gihuptan ang renda sa Kongreso. Gani matod pa nga kung dili tungod kang JDV dugay nang nagkapakapa sa tangkongan si Gloria. Unsa man diay na si JDV dunay habak ug yamyam ni-Latin?

Maingon lang gyod nato nga maayong laki sa pulitika si JDV - makamao gyod modula ba. Pero ning ulahing ula niya sa pulitika, nahagpa gyod. Mao na Do, bisan unsa nimo ka maayong laki, ma-black eye ka lang gihapon nako. Unsa na ni uy! Sa kahimtang karon ni JDV, lupig pay tiguwang gibulagan sa batan-ong kabit. Kapait!

Unsa kaha ka tinood ang tsismis nga "nagbinayranay" man kuno sa Kongreso aron mapalagpot ang kanhi Speaker? Gipangutana sa usa ka program anchor sa DYHP si Rep. Pablo Garcia.

"Mao na ba gyod nay naandan sa ubos balay balaoranan nga magbinayranay?"

Rep. Pablo Garcia: "Aw, wala man tay ebidensiya ana."

Tubag pa ni kanhi kongresista Clavel Martines, "aw, tingali, bag-ohay lang!"

Mao ba? Pero matod pa ni JDV tanan kuno sa Pilipinas, "for sale". Bisan ang gugma ni Inday, for sale na sab diay?

Na hala, dili na lang ni nako tas-on (taas na man kaayo ni) kung taas daghan matuk-an pero kung mubo sab daghan makulangan. Makalibog.

Sunod na lang nato na hisgutan. Kining ilang (pulitiko) dula wala pa man gyod nahuman.

Naay pay alas si JDV nga gihuptan.

Ambot lang!

Visit also: Third Wave
Contact me: Send Mail
Subscribe in a reader


*Napatik sa Panguil Bay Monitor (Ozamiz City), February 18 - 24, 2008 issue.

What's your style?

Adunay nagkalain-laing "style" sa pagkaon. Adunay pormal, aduna say kaon nga kinawboy. Ang uban magdali-dali og kaon, halos dili usapon ang sud-a'g kan-on.

Aduna say uban gusto ang dugay apan kanunay nga inusapay. Daghan ang ganahan ug init-init pa, apan duna say pipila nga mas ganahan kung bahaw na.

Ang tambag ni Lola kung mokaon ug saging, "gamaya la'g paak aron dili matuk-an". Ang tambag ni lolo kung mokaon og ensaymada, simhuta una basin pan-os na

sa dili pa pang-iton. Ang tambag ni Han sa tanang mangtas sa Magallanes boarding house, "ayaw kinamuta kay mapan-os!" Naglibog na ko uy!

Taym pa, layo pa man diay ang nutrition month. Pero pila na ka adlaw, Valentine's Day na man, mao nga dili lang una nako batbaton ang bahin sa pagkaon - ako

na lang kawhaton ang nagkalain-laing "style" sa pagpanguyab ug pakigrelasyon.

Looy Style

Sa overpass sa Fuente naay bata diha nga luoy kaayo'g nawong, mangayo ug piso kay ipalit ug pan. (Di ba gud tag-dos na ang pan?) Malooy pud tawon ang seksing dalaga nga nag-opisina sa Metrobank Tower, modugo gyod. Makatunol gyod ug piso. Ingon ana sab modiskarte si Dodong, palooy-looy ba aron higugmaon. Uy Inday, angay ba diay ilimos ang gugmang tinuoray? Mao bitaw ang mga dalagang maestra sa bukid tungod sa kalooy sa drayber sa habalhabal, minyoon na lang niya. Mao nga dili ta kaingon nga ang kargador sa Carbon dili maka-dama sa gugma sa humot nga dalaga sa CBP ug IT Park. Kalooy no? Ang asawa seksi-tari sa DSWD.

Romantiko Style

Mao ni ang "classic style" - ang estilo sa mga mat-an na sa pang-gobyerno este sa pakigrelasyon. Sigurado man gyod nga molusot basta suwabe nga estilo. Hinay-hinay ba pero dulot gyod. Kini bitaw'ng bato disan unsa kagahi, mohomok ra man gyod na sa bugnaw'ng lumot. Matod pa sa tropang mangtas, mao ni ang style nga inantigo! Kining ubang opisyal sa Customs ug LTO mga mat-an man sab. Romantiko sab ni sila sa?

Dog Style

Mao ni ang style sa mga mangtas sa unod ug bukog. Lisod pod ni nga istilo kay mapusgay man gyod si Inday. Sama gud sa iro gud, kung moduol ang unod, aw, mapaghutan gyod. Pero kining iniro pinangita sab sa uban. Ambot nga duna man say ganahan.

Lumay Style

Ang mga karaang tawo duna may linatin nga yamyam ug habak para lumay. Epiktibo baya gyod kuno. Ambot kung naa pa ba na karon. Ang yamyam man god karon dili na linatin, naay Binisaya, naa say Iningles. Ang lumay dili na man bato nga gilanahan sa Biyernes Santo - kay ang lumay nato karon salapi na man ug posisyon sa katilingban. Mura'g tinuod ni da kay akong nabantayan sa "Wanted Pangga Program" sa DYAB mangita man ang mga babaye ug mga lalake nga naay trabaho. Gil-asan lang ta maminaw. Ambot giganahan sab ang ABS-CBN niini nga programaha. Sa ato pa, looy ang way trabaho? Aw, pagpuyo mo uy!

Kining upat, style ra na. Kamo nay mangita sa strategies unsaon pagkab-ot sa objectives. Unsay objectives ba? Pareho gud sa basketball, dribble usa sa dili pa i-shot! Pero ang style ni Bai Danny, shot una dribol. Ma-pawl nuon. Karon da best na ang style sa akong amigo.

Si bai Ramses kaha, unsa kaha iyang style? Si bai Peter kaha no ug si Bai Clarence? Hala, dili na lang ko mangutana kay total, mga higala man nako ni sila. Ila lang unyang i-email nako ang ilang style ug strategies; pilay palad, ang batang buotan, maka-dama diay karong Pebrero. Aw, unsay dugayan, minyo dayon sa Hunyo.

What's my style?

Ambot lang!

Visit also: Third Wave
Contact me: Send Mail
Subscribe in a reader


*Napatik sa Panguil Bay Monitor (Ozamiz City), February 4 - 10, 2008 issue.